وقتی قهوه به جای بیداری، اضطراب می‌آورد: راز واکنش عجیب مغز به کافئین
بسیاری از افراد روز را با یک فنجان قهوه آغاز می‌کنند، اما برای برخی همین فنجان می‌تواند ضربان قلب را بالا ببرد، دست‌ها را لرزان کند و احساس اضطرابی ناگهانی ایجاد کند. دلیل اصلی این واکنش در نحوه اثرگذاری کافئین بر مغز و بدن نهفته است.
15 تا 45 دقیقه پس از نوشیدن قهوه، کافئین وارد مغز می‌شود و گیرنده‌های آدنوزین (ترمزدستگاه عصبی برای آرامش و خواب‌آلودگی) را مسدود می‌کند. این مسدودسازی باعث افزایش دوپامین و نوراپی‌نفرین می‌شود؛ موادی که هوشیاری، انرژی و بیداری را تقویت می‌کنند، اما در مقادیر بالا ضربان قلب و فشار خون را افزایش داده و بخش‌های مرتبط با ادراک خطر را فعال می‌کنند. در برخی افراد، این فعال‌سازی شدید به‌جای تمرکز، حس اضطراب ایجاد می‌کند.
مطالعات نشان می‌دهد که واکنش‌های جسمی ناشی از کافئین تقریباً مشابه علائم اضطراب است، و همین شباهت باعث می‌شود خط بین «بیداری» و «بی‌قراری» بسیار باریک باشد. کافئین همچنین محور استرس بدن (HPA) را فعال کرده و ترشح کورتیزول و آدرنالین، هورمون‌هایی که در وضعیت استرس بالا می‌روند، را افزایش می‌دهد.
حساسیت افراد به کافئین متفاوت است و ژنتیک نقش مهمی دارد. برخی افراد کافئین را کندتر متابولیزه می‌کنند و همین ماندگاری طولانی‌تر در خون باعث تشدید اضطراب می‌شود. عوامل دیگری مثل کم‌خوابی، استرس مزمن، یا تغییرات هورمونی نیز اثر کافئین را شدیدتر می‌کنند.
برای کسانی که قهوه دوست دارند ولی از اضطراب پس از آن رنج می‌برند، راه‌حل ترک کامل نیست. نوشیدن قهوه همراه غذا، پرهیز از مصرف عصرگاهی، استفاده از قهوه کم‌کافئین یا کاهش اندازه فنجان می‌تواند کمک کند. اگر با مصرف متوسط نیز دچار تپش قلب، اضطراب یا بی‌خوابی می‌شوید، باید با پزشک مشورت کنید، زیرا ممکن است مشکل دیگری در میان باشد.
