هجوم نامرئی میکروپلاستیک‌ها در مغز و بدن ما و راه‌های کاهش خطر
ذرات ریز پلاستیکی یا میکروپلاستیک‌ها اکنون همه‌جا حضور دارند؛ در آب، غذا و حتی هوایی که تنفس می‌کنیم. سه پژوهشگر در مجله Brain Medicine هشدار داده‌اند که این ذرات به‌طور نگران‌کننده‌ای در بدن انسان انباشته می‌شوند و راهکارهایی برای کاهش ورود آن‌ها ارائه کرده‌اند: پرهیز از بطری‌های پلاستیکی، استفاده از ظروف سرامیکی در مایکروویو و انتخاب چای کیسه‌ای بدون پلاستیک.
مطالعه‌ای در سال 2024 نشان داد که میزان ذرات پلاستیکی در نمونه‌های کبد و به‌ویژه مغز، نسبت به سال 2016 به‌طرز چشمگیری افزایش یافته است. در مغز، غلظت حتی از کبد یا کلیه‌ها بالاتر بود. این ذرات فوق‌ریز (کمتر از 0.2 میکرومتر) اغلب از پلی‌اتیلن تشکیل شده‌اند که در بسیاری از وسایل روزمره وجود دارد. به دلیل اندازه کوچک، آن‌ها قادرند از سد خونی-مغزی عبور کنند؛ پیامد این نفوذ هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است.
پژوهشگران توضیح می‌دهند که هر فرد می‌تواند با اقداماتی ساده میزان دریافت میکرو و نانوپلاستیک‌ها را کاهش دهد:
- آب آشامیدنی: نوشیدن آب فقط از بطری‌های پلاستیکی می‌تواند بیش از 20 برابر ذرات بیشتری نسبت به آب شیر وارد بدن کند. حتی بطری شیشه‌ای نیز معمولاً بیشتر از آب لوله‌کشی ذرات دارد، احتمالاً به دلیل فرآیند بسته‌بندی.
- چای کیسه‌ای پلاستیکی: خیساندن کیسه‌های پلاستیکی چای در دمای بالا، مقدار زیادی ذرات آزاد می‌کند. بهتر است از چای کیسه‌ای بدون پلاستیک یا برگ چای استفاده شود.
- ظروف غذا: گرم کردن غذا در ظروف پلاستیکی – به‌ویژه در مایکروویو – حجم زیادی ذرات آزاد می‌کند. حتی نگهداری طولانی‌مدت در دمای اتاق یا یخچال نیز می‌تواند این مشکل را ایجاد کند. ظروف شیشه‌ای یا استیل گزینه‌های ایمن‌تری هستند.
غذاهای کنسروی نیز ممکن است حاوی مواد پلاستیکی مانند BPA باشند. در یک آزمایش، مصرف سوپ کنسروی به‌مدت پنج روز، سطح BPA در ادرار را چندین برابر افزایش داد، هرچند اثرات بلندمدت آن مشخص نیست. همچنین، غذاهای بسیار فرآوری‌شده حاوی میکروپلاستیک بیشتری نسبت به غذاهای تازه یا کم‌فرآوری هستند.
با وجود این تهدید گسترده، یافته‌ها نکته امیدوارکننده‌ای دارند: بدن ممکن است از طریق عرق، ادرار و مدفوع بخشی از این ذرات را دفع کند.
شواهد آزمایشگاهی نشان می‌دهد که این ذرات می‌توانند باعث التهاب، اختلالات ایمنی، تغییرات متابولیکی، رشد غیرعادی اندام‌ها و حتی سرطان شوند. اما برای تعیین خطرات واقعی و سنجش کارایی روش‌های کاهش، تحقیقات انسانی گسترده‌تری لازم است.
در مورد مغز، هنوز مطالعات کمی انجام شده است. جالب آن‌که در بیماران مبتلا به زوال عقل، تراکم میکروپلاستیک در مغز بیشتر بود؛ شاید به دلیل تضعیف سد خونی-مغزی در این بیماران.
