شکستن سقف شیشه‌ای: ادامه تبعیض علیه استادان زن دانشگاه‌های کانادا
در حالی که دانشگاه‌های کانادا در دهه‌های اخیر پیشرفت‌هایی چشمگیر در زمینه برابری جنسیتی داشته‌اند، بررسی‌های جدید نشان می‌دهد که نابرابری‌های ساختاری میان استادان زن و مرد در دانشگاه همچنان پابرجا و عمیق‌تر از تصور عمومی هستند.
از اوایل دهه 2000، دانشگاه‌های کانادایی تحت تأثیر تعهدات دولتی به تنوع، برابری و شمول (DEI)، سیاست‌هایی برای جذب و حفظ اعضای هیئت علمی از گروه‌های مختلف اتخاذ کردند. دفاتر ویژه‌ای برای عدالت جنسیتی تأسیس و گزارش‌های سالانه‌ای در این زمینه منتشر شد. اما آیا این سیاست‌ها واقعاً تأثیرگذار بوده‌اند؟
سهم زنان در هیئت های علمی از 13.7 درصد در سال 1975 به بیش از 43 درصد در 2023 افزایش یافته است. حضور زنان در پست‌های مدیریتی ارشد مانند ریاست دانشکده از تقریباً صفر در سال 1975 به بیش از 40 درصد در سال 2023 رسید. همچنین در رشته‌هایی مانند علوم انسانی و اجتماعی، برابری جنسیتی تقریباً حاصل شده است.
اما این تصویر در سایر حوزه‌ها چندان دلگرم‌کننده نیست. استادان زن در دانشگاه‌های تحقیقاتی و در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) همچنان در اقلیت‌اند. در این حوزه‌ها، سهم زنان از اعضای هیئت علمی فقط 21 درصد است و تنها 16 درصد از استادان رسمی در رشته‌های STEM زن هستند. در حوزه‌هایی مانند معماری و مهندسی، این رقم حتی به 18 درصد کاهش می‌یابد.
علاوه بر کمبود عددی، تبعیض‌های رفتاری و ساختاری نیز به‌طور گسترده‌ای وجود دارد:
- زنان اغلب بار آموزشی بیشتری دارند.
- بیشتر به شرکت در کمیته‌ها دعوت می‌شوند.
- احتمال دریافت کمک‌هزینه‌های پژوهشی برای مردان بیشتر است.
- زنان در شبکه‌های بین‌المللی علمی کمتر حضور دارند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد این نابرابری‌ها ناشی از فرهنگ سازمانی دانشگاه‌هاست که به‌طور ناخودآگاه فرصت‌ها را برای مردان انباشته و برای زنان محدود می‌کند. زنان بیشتر مسئول فعالیت‌های خدماتی و اجرایی دانشگاه هستند، در حالی که مردان در موقعیت‌های تصمیم‌گیری و پژوهش‌محور قرار می‌گیرند.
داده‌ها نشان می‌دهد که شایسته‌سالاری واقعی در دانشگاه‌ها هنوز تحت تأثیر سوگیری‌های جنسیتی است.
اصلاح این ساختارهای نابرابر، نه امتیازدهی ویژه، بلکه گامی ضروری برای برقراری عدالت علمی و اجتماعی است. دانشگاه‌ها اگر نقش خود را در پیشبرد تغییر اجتماعی جدی می‌گیرند، باید با قدرت از تعهدات خود به برابری دفاع کنند ، پیشرفتی که اگر رها شود، به‌راحتی عقب‌گرد خواهد کرد.
