سلول‌های چربی، دشمنان وفادار: علم توضیح می‌دهد چرا دوباره چاق می‌شویم
چرا بسیاری از افراد پس از کاهش وزن دوباره دچار افزایش وزن می‌شوند؟ این پرسش سال‌هاست ذهن متخصصان تغذیه و سلامت را درگیر کرده است. اکنون پژوهشی تازه در سوئیس پرده از مکانیسمی بیولوژیکی برمی‌دارد که ممکن است توضیحی علمی برای این پدیده تکراری و مأیوس‌کننده باشد: سلول‌های چربی، حتی پس از لاغر شدن، خاطره‌ای از چاقی در سطح ژنتیکی خود حفظ می‌کنند.
آمارها نشان می‌دهد حدود 85 درصد افرادی که دچار اضافه‌وزن یا چاقی هستند و موفق می‌شوند دست‌کم 10 درصد از وزن خود را کاهش دهند، ظرف یک سال آن را دوباره به دست می‌آورند. اگرچه عوامل رفتاری و روانی مانند دشواری در حفظ رژیم‌های کم‌کالری بی‌تأثیر نیستند، اما پژوهشگران می‌گویند ماجرا بسیار عمیق‌تر از آن است که تنها به اراده فردی مربوط باشد.
لورا کاترینا هینته و همکارانش در موسسه فناوری فدرال زوریخ، برای بررسی دقیق‌تر این موضوع، بافت چربی 20 فرد مبتلا به چاقی را پیش از جراحی باریاتریک (کوچک‌سازی معده) و دو سال پس از آن، زمانی که حداقل یک‌چهارم از وزن خود را از دست داده بودند، نمونه‌برداری کردند. آن‌ها این نتایج را با نمونه‌های گرفته‌شده از 18 فرد دارای وزن سالم مقایسه کردند.
نتایج تجزیه و تحلیل RNA (مولکولی که اطلاعات ژنتیکی را برای ساخت پروتئین‌ها حمل می‌کند) نشان داد که در سلول‌های چربی افراد چاق، بیش از 100 نوع RNA متفاوت نسبت به افراد سالم وجود دارد. شگفت‌انگیزتر آن‌که این تفاوت‌ها حتی دو سال پس از کاهش وزن نیز پا برجا بودند. این تغییرات RNA موجب افزایش التهاب و اختلال در عملکرد طبیعی سلول‌های چربی در سوزاندن یا ذخیره‌سازی چربی می‌شود.
برای تأیید یافته‌ها، آزمایش‌های مشابهی روی موش‌ها انجام شد. موش‌هایی که قبلاً چاق بودند و سپس وزن کم کرده بودند، در مقایسه با موش‌های سالم، پس از یک ماه تغذیه با رژیم پرچرب، تقریباً سه برابر وزن اضافه کردند. حتی در شرایط آزمایشگاهی، سلول‌های چربی این موش‌ها چربی و قند بیشتری جذب می‌کردند.
پژوهشگران همچنین به نشانگرهای اپی‌ژنتیکی (تغییراتی شیمیایی که ساختار DNA را بدون تغییر توالی آن دگرگون می‌کنند) مشکوک شده‌اند. این تغییرات می‌توانند تعیین کنند کدام ژن‌ها فعال یا غیرفعال باشند، و در این مورد، احتمالاً موجب تثبیت همان الگوهای ناسالم در سلول‌های چربی می‌شوند.
اگرچه هنوز مطالعات مستقیم روی انسان برای اثبات نقش این نشانگرها باقی‌مانده، اما دانشمندان معتقدند که این نتایج احتمالاً از موش‌ها به انسان نیز قابل تعمیم است. به‌ویژه با توجه به شباهت‌های ژنتیکی و واکنش‌های مشابه بدن به محیط، امید آن می‌رود که در آینده، درمان‌هایی که به جای اراده، مستقیماً ژن‌ها و اپی‌ژنتیک را هدف قرار دهند، بتوانند چاقی را از ریشه درمان کنند.
