آیا هوش مصنوعی در سکوت دارد مغز ما را بازنویسی میکند؟
استفاده از هوش مصنوعی، بهویژه در دانشگاهها، به حدی رسیده که بسیاری آن را «تقلب جمعی» توصیف میکنند. طبق پژوهشهای اخیر، 88 درصد دانشجویان از ابزارهایی مانند ChatGPT برای تکالیف استفاده میکنند؛ آماری که فقط یک سال پیش 53 درصد بود. اما آنچه نگرانکنندهتر است تأثیر پنهانی این ابزارها بر عملکرد مغز انسان است.
در یک آزمایش، شرکتکنندگان به سه گروه تقسیم شدند: گروهی که از هوش مصنوعی کمک گرفتند، گروهی که فقط گوگل داشتند و گروهی که بدون کمک بودند. اسکنهای مغزی نشان داد هرچه کمک بیشتر باشد، فعالیت شناختی کمتر میشود. افرادی که از AI استفاده کرده بودند حتی در نقلقول از نوشتههای خود نیز ضعیفتر عمل کردند. پژوهشگران هشدار دادند که تحقیقات هنوز محدود است، اما زنگ خطری درباره کاهش مهارتهای یادگیری به صدا درآمده است.
این نگرانیها تازگی ندارد. از زمان سقراط، ترس از اینکه فناوری حافظه و فهم انسان را تضعیف کند وجود داشته است؛ او حتی نوشتن را متهم کرده بود که حافظه را تنبل میکند. در سال 2011 نیز «اثر گوگل» نشان داد وفور اطلاعات آنلاین باعث کاهش توانایی ذخیرهسازی ذهنی میشود.
اما آنچه AI را خطرناکتر میکند، این است که احساس یادگیری ایجاد میکند؛ در حالی که در واقع تلاش ذهنی را کاهش میدهد.
با وجود هشدارها، دانشگاههایی مانند آکسفورد در حال رسمی کردن استفاده از AI هستند. آنها میگویند باید به دانشجویان بیاموزیم چگونه از آن درست استفاده کنند، نه اینکه آن را نادیده بگیریم. اما همزمان تأکید میکنند کاربران باید از خطاهای AI ، سوگیریها و محدودیتهای آن آگاه باشند.
برخی متخصصان پیشنهاد میدهند همانطور که با صنعتی شدن، ورزش و کلاسهای تربیتبدنی برای سلامت جسمی اجباری شد، اکنون نیز باید کلاس تربیت ذهنی برای عصر AI ایجاد شود؛ جایی برای تقویت مهارتهای فکری، عاطفی و اجتماعی که دیگر توسط فناوری انجام نمیشوند.
