تسریع پیری سلول های بنیادی در فضا؛ هشدار پژوهشگران برای آینده سفرهای بین ستاره‌ای
تحقیقی تازه هشدار می‌دهد: سفر به فضا می‌تواند روند پیری سلول‌های بنیادی انسان را تسریع کند؛ سلول‌هایی که ستون سلامت خون و سیستم ایمنی بدن هستند.
مطالعه‌ای که درCell Stem Cell منتشر شد، حاصل آزمایش‌های پیشرفته موسسه سلول‌های بنیادی دانشگاه کالیفرنیا سن‌دیگو است. پژوهشگران با استفاده از فناوری هوش مصنوعی و سامانه‌های نانوبیوراکتور در چهار مأموریت SpaceX به ایستگاه فضایی بین‌المللی، سلول‌های بنیادی خون‌ساز انسان را در فضا رصد کردند. نتایج نشان داد سلول‌ها پس از 32 تا 45 روز در فضا توانایی تولید سلول‌های سالم را از دست داده، DNA آسیب دیده و تلومرهایشان کوتاه شده است؛ که همه نشانه‌هایی از پیری شتاب گرفته هستند.
پروفسور کاترینا جمیسون، مدیر این موسسه، می‌گوید: فضا نهایت آزمون فشار برای بدن انسان است. ریزگرانش و پرتوهای کیهانی می‌توانند پیری مولکولی سلول‌های بنیادی را شتاب دهند. این یافته‌ها نه تنها برای سلامت فضانوردان، بلکه برای درک روند پیری و بیماری‌هایی مانند سرطان روی زمین حیاتی است.
مطالعات پیشین ناسا، نشان داده بود که تغییرات ژنتیکی و طول تلومرها در فضانوردان قابل برگشت هستند، اما برخی اختلالات پایدار می‌مانند. پژوهش جدید با تمرکز بر سلول‌های بنیادی، تصویر دقیق‌تری از این روند ارائه می‌دهد: سلول‌ها بیش از حد فعال شده، ذخایرشان سریع‌تر مصرف شده و توان بازسازی طولانی‌مدت را از دست داده‌اند. نشانه‌هایی از التهاب، استرس میتوکندری و فعال شدن بخش‌های خاموش ژنوم هم مشاهده شد؛ عواملی که عملکرد ایمنی را تضعیف و خطر بیماری‌ها را افزایش می‌دهند.
نکته امیدبخش: بخشی از آسیب‌ها وقتی سلول‌ها به محیطی سالم و جوان منتقل شدند، قابل بازگشت بود، که این احتمال را مطرح می‌کند که مداخلات درمانی بتوانند سلول‌های پیر را احیا کنند.
به گفته پژوهشگران، این یافته‌ها نه فقط برای حفاظت از فضانوردان، بلکه برای درک مکانیسم‌های پیری و توسعه درمان بیماری‌های مرتبط با سن روی زمین اهمیت دارد.
تیم تحقیقاتی قصد دارد آزمایش‌های بیشتری در ایستگاه فضایی انجام دهد تا تغییرات مولکولی را به‌صورت زنده بررسی کرده و راهکارهایی برای محافظت از انسان در برابر سختی‌های فضا پیدا کند.
