کرونا مغز ما را پیرتر کرد؛ حتی اگر مبتلا نشده باشیم!
کرونا تنها بر بدن ما اثر نگذاشت؛ این ویروس ذهن ما را نیز تحت تأثیر قرار داد، حتی اگر هرگز به آن مبتلا نشده باشیم. در مطالعه‌ای که در 22 جولای در نشریه Nature Communications منتشر شد، پژوهشگران گزارش دادند که گذر از دوران همه‌گیری، صرف‌نظر از اینکه به ویروس مبتلا شده‌ایم یا نه، باعث پیری مغز ما شده است.
برای بررسی تأثیرات کرونا بر مغز، محققان اسکن‌های مغزی 1000 نفر را که در دوران پیش از پاندمی و حین آن گرفته شده بود، بررسی کردند و آن‌ها را با اسکن‌هایی از دوران «عادی» مقایسه کردند تا فرآیند طبیعی پیری مغز را بسنجند.
تحت رهبری دکتر علی‌رضا محمدی‌نژاد از دانشکده پزشکی دانشگاه ناتینگهام در بریتانیا، پژوهشگران شاخص‌هایی مانند عملکرد مغز، حجم ماده خاکستری و سفید مغز، توانایی‌های شناختی و سن تقویمی افراد را مورد بررسی قرار دادند. ماده خاکستری برای حافظه، احساسات و حرکت حیاتی است و ماده سفید وظیفه انتقال سیگنال‌های الکتریکی را برعهده دارد.
یافته‌ها نشان داد مغز افرادی که در دوران کرونا زندگی کردند، به‌طور میانگین 5.5 ماه سریع‌تر از حالت عادی پیر شده است. این تغییرات هم در مبتلایان به کرونا و هم در افرادی که هرگز آلوده نشده بودند دیده شد. به این معنی که عواملی چون استرس زیاد، انزوای اجتماعی، اختلال در زندگی روزمره و کاهش فعالیت بدنی نیز در پیری مغز نقش داشته‌اند.
دکتر محمدی‌نژاد می‌گوید: این یافته برای ما جالب و غیرمنتظره بود. مطالعات قبلی نشان داده بودند که ویروس کرونا می‌تواند مستقیماً به مغز آسیب برساند، اما ما متوجه شدیم که حتی کسانی که فقط دوران همه‌گیری را تجربه کرده‌اند، بدون ابتلا، نیز علائمی از پیری مغز نشان دادند. این تأکید می‌کند که فشارهای روانی و اجتماعی پاندمی نیز اثرگذار بوده‌اند.
تأثیرات این پیری زودرس در برخی گروه‌ها شدیدتر بود: مردان، سالمندان، افراد با وضعیت سلامت ضعیف‌تر، سطح تحصیلات یا درآمد پایین‌تر، یا سکونت ناپایدار. همچنین افرادی با شغل‌های ناپایدار، به‌طور متوسط پنج ماه بیشتر از سایرین نشانه‌های پیری مغز نشان دادند. سلامت ضعیف نیز حدود چهار ماه پیری بیشتر به همراه داشت.
با این حال، تنها در افرادی که به ویروس مبتلا شده بودند، کاهش در توانایی‌های شناختی مشاهده شد.
این یافته زنگ خطری است برای توجه به اثرات گسترده سلامت روانی و اجتماعی در بحران‌های آینده. دکتر محمدی‌نژاد تأکید می‌کند: سلامت مغز تنها به فیزیک بدن محدود نمی‌شود، بلکه تحت تأثیر زندگی روزمره، استرس و تحولات اجتماعی است. بنابراین، برنامه‌ریزی برای بحران‌های آینده باید سلامت روان و شناختی را نیز در نظر بگیرد.
اگرچه این مطالعه راهکار مشخصی برای مقابله با پیری مغز ارائه نمی‌دهد، اما بر اهمیت تغذیه سالم، ورزش، خواب کافی و تعاملات اجتماعی و ذهنی تأکید دارد — به‌ویژه در دوران‌های پرتنش مانند همه‌گیری‌ها. دکتر محمدی‌نژاد می‌گوید: هنوز مشخص نیست که آیا این راهکارها می‌توانند آسیب‌های مغزی شناسایی‌شده را معکوس کنند یا نه، اما قطعاً به حفظ سلامت مغز کمک می‌کنند.
