مکمل‌ها و خطرات پنهان؟ چرا مصرف بی‌رویه ویتامین‌ها می‌تواند آسیب‌زا باشد
همیشه این باور وجود دارد که ویتامین‌ها فقط سود دارند و اگر یک عدد خوب است، دو تا حتماً بهتر است. اما واقعیت چیز دیگری است: درست مانند هر ماده سودمند، مصرف بیش از اندازه ویتامین‌ها نیز می‌تواند برای بدن مضر باشد. مصرف بی‌رویه مکمل‌ها نه تنها فشار اضافی بر اندام‌های داخلی وارد می‌کند، بلکه گاهی عوارض جدی و حتی آسیب پایدار ایجاد می‌کند.
ویتامین C؛ محبوب اما پرخطر در دوز بالا
ویتامین C با تصویر یک تقویت‌کننده ایمنی شناخته می‌شود. چون محلول در آب است، بسیاری تصور می‌کنند مصرف زیاد آن خطری ندارد. اما دوزهای بالاتر از 2000 میلی‌گرم در روز می‌تواند موجب اسهال، دل‌درد و افزایش خطر سنگ کلیه شود. پژوهشی در JAMA Internal Medicine نشان داده که مصرف طولانی‌مدت مکمل C با افزایش سنگ کلیه در مردان مرتبط است. خوشبختانه دریافت این ویتامین از منابع غذایی مانند فلفل دلمه‌ای قرمز، کیوی، مرکبات و کلم هیچ خطری ندارد و نیاز روزانه (75 میلی‌گرم برای زنان و 90 میلی‌گرم برای مردان) به‌سادگی تأمین می‌شود.
ویتامین B6؛ مفید اما خطرناک در مصرف زیاد
ویتامین B6 برای عملکرد عصبی، تولید سروتونین و دوپامین و تقویت سیستم ایمنی ضروری است. اما دوز بالاتر از 100 میلی‌گرم در روز می‌تواند منجر به بی‌حسی، گزگز، عدم تعادل و حتی آسیب عصبی طولانی‌مدت شود. تحقیقات در Neurology نشان داده زنانی که مکمل B6 به‌طور مداوم مصرف کرده‌اند، بیشتر دچار علائم نوروپاتی شده‌اند. این در حالی است که منابع غذایی مانند مرغ، ماهی، سیب‌زمینی، موز و حبوبات، به‌راحتی نیاز روزانه را برطرف می‌کنند.
ویتامین‌های محلول در چربی؛ خطر واقعی
برخلاف گروه C و B، ویتامین‌های محلول در چربی (A) و (D) در بدن تجمع می‌یابند و امکان دفع آسان ندارند.
- ویتامینA : برای بینایی و ایمنی حیاتی است اما مصرف بیش از حد آن (به‌ویژه از مکمل‌ها یا جگر گاو) باعث خستگی، خشکی پوست، ریزش مو و حتی آسیب کبدی می‌شود. بتاکاروتن گیاهی (مثل هویج و کدو) ایمن‌تر است چون بدن تنها به مقدار لازم آن را به A فعال تبدیل می‌کند.
- ویتامین D : به‌عنوان ویتامین «ستاره» سال‌های اخیر شناخته می‌شود، اما دوزهای بالاتر از 10000 واحد بین‌المللی در روز می‌تواند موجب تهوع، سنگ کلیه و در موارد نادر اختلال قلبی و کلیوی شود.
بهترین راه دریافت ویتامین‌ها رژیم غذایی متعادل همراه با میوه، سبزی، پروتئین‌های سالم و نور آفتاب کافی است. مکمل‌ها تنها زمانی باید وارد برنامه شوند که کمبود در آزمایش خون اثبات و توسط پزشک یا متخصص تغذیه توصیه شده باشد.
