فراموشی یا زوال عقل؟ مرز باریک میان طبیعی بودن و هشدار دهنده بودن فراموشی‌ها
آیا تا به حال وارد اتاقی شده‌اید و فراموش کرده‌اید چرا آمده‌اید؟ این اتفاقی کاملاً رایج است. به گفته پروفسور اسکات اسمال، مدیر مرکز تحقیقات آلزایمر دانشگاه کلمبیا، این نوع فراموشی‌ها همیشه نشانه بیماری نیستند.
مغز ما مانند یک کامپیوتر عمل می‌کند. حافظه کوتاه‌مدت مثل فایل ذخیره‌نشده‌ای است که به سرعت از بین می‌رود؛ اما وقتی ذخیره می‌کنیم، اطلاعات به حافظه بلندمدت منتقل می‌شوند. فراموشی، برخلاف تصور رایج، بخشی ضروری از عملکرد سالم مغز است و حتی به خلاقیت و سلامت روان کمک می‌کند.
با این حال، فراموشی همیشه بی‌خطر نیست. پروفسور اسمال نوعی از آن را «فراموشی پاتولوژیک» می‌نامد که نشانه بیماری‌هایی چون آلزایمر است. اگر متوجه شدید که حافظه‌تان نسبت به گذشته ضعیف‌تر شده و این روند ادامه‌دار است، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
فراموشی‌های معمول یا هشداردهنده؟
- فراموش کردن دلیل رفتن به طبقه بالا: معمولاً طبیعی است، به‌ویژه اگر همیشه این‌طور بوده‌اید. اما اگر اخیراً بیشتر در میانه کارها دچار سردرگمی می‌شوید، ممکن است نشانه زودهنگام آلزایمر یا پیری شناختی باشد.
- اشتباه گرفتن یا فراموش کردن نام‌ها: فراموشی نام یک آشنا پس از مدت‌ها طبیعی است. حتی فراموشی نام یک عزیز به‌صورت نادر مشکلی ندارد. اما اگر مرتباً نام نزدیکان را فراموش می‌کنید، این یک علامت هشداردهنده جدی است.
- فراموش کردن طرز تهیه غذای مورد علاقه: این مورد از نشانه‌های نگران‌کننده است. زیرا حافظه بلندمدت و ذخیره اطلاعات پایه در مغز را هدف می‌گیرد؛ بخشی که آلزایمر به آن آسیب می‌زند، نه صرفاً حافظه کوتاه‌مدت.
- گم‌شدن در مسیرهای آشنا: این یکی از هشداردهنده‌ترین نشانه‌هاست. اگر مسیر همیشگی محل کار یا خانه را گم کرده‌اید، باید جدی گرفته شود، چون حافظه فضایی از نخستین بخش‌هایی‌ست که در آلزایمر آسیب می‌بیند.
- فراموشی پاسخ به سوالی که تازه پرسیده‌اید: ممکن است نتیجه حواس‌پرتی یا بی‌توجهی باشد و لزوماً نشانه بیماری نیست، اما اگر تکرار شود، نیاز به بررسی دارد.
عوامل خطرساز برای زوال عقل شامل چاقی، بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، کلسترول و دیابت هستند. سابقه خانوادگی و ژن APOE نیز تأثیر دارد. اما سبک زندگی سالم می‌تواند از مغز محافظت کند. ورزش، رژیم غذایی سرشار از فلاوانول (مثل سیب، چای و انواع توت‌ها) و خواب مناسب نقش مهمی دارند.
از نظر دارویی، تحقیقات در حال حرکت به سمت تولید «استاتین‌های مغزی» هستند؛ داروهایی که با هدف قرار دادن سیستم ایمنی و شبکه انتقال پروتئین در مغز، می‌توانند درمان‌های موثرتری نسبت به داروهای ضد آمیلوئید ارائه دهند.
