روبات‌های باردار: شایعه بزرگ چین یا واقعیت آینده بشر؟
اخیراً خبری عجیب در رسانه‌ها دست به دست شد: چین در حال ساخت روبات انسان‌نمایی است که می‌تواند باردار شود و نوزاد به دنیا بیاورد.
این تیتر جنجالی به‌سرعت پخش شد و حتی برخی خبرگزاری‌ها از قیمت 13 هزار یورویی برای خرید چنین روبات‌هایی تا سال 2026 نوشتند. اما واقعیت چیز دیگری بود: این ادعا ساختگی بود. مصاحبه‌ای از ژانگ چی‌فِنگ، بنیانگذار یک شرکت فناوری، تحریف شد و دانشگاه و شرکت مرتبط بلافاصله شایعه را تکذیب کردند. با این حال، پشت این شایعه پرسشی جدی پنهان است: آیا «رحم مصنوعی» می‌تواند روزی واقعاً وجود داشته باشد؟
ایده رحم مصنوعی یا «اِکتوژنز» جدید نیست. این فناوری به پرورش جنین خارج از بدن انسان در دستگاهی شبیه رحم طبیعی اشاره دارد. زیست‌شناس «آنری آتلان» در سال 2005 کتابی درباره آن نوشت و پژوهش‌ها دست‌کم دو دهه سابقه دارند. در سال 2017 محققان آمریکایی موفق شدند بره‌های نارس را هفته‌ها در «کیسه زیستی» پرورش دهند. این آزمایش ثابت کرد که چنین فناوری در حیوانات ممکن است، اما درباره انسان هنوز راهی طولانی باقی مانده است.
امروز دانشمندان می‌توانند جنین انسانی را تنها دو تا سه هفته در آزمایشگاه پرورش دهند و نوزادان نارس 22 هفته‌ای را نجات دهند. اما یک «منطقه خاکستری» حدود 20 هفته‌ای وجود دارد که در آن پرورش مصنوعی هنوز غیرممکن است. دلیل اصلی، پیچیدگی ارتباطات میان جفت و بدن مادر است که هنوز به‌طور کامل شناخته نشده و بازسازی آن فراتر از توان فعلی دانش است.
با این حال، وعده‌های رحم مصنوعی وسوسه‌انگیز است: کاهش مرگ‌ومیر مادران در زایمان، محافظت از جنین در برابر آلودگی یا بیماری، و جایگزینی برای رحم اجاره‌ای. اما نگرانی‌های بزرگی هم وجود دارد: پیوند عاطفی مادر و کودک چه می‌شود؟ آیا «بارداری بیرون از بدن» تولد را غیرانسانی نمی‌کند؟ آیا به سمت تجاری‌سازی مطلق بدن و تولیدمثل نمی‌رویم؟
واقعیت این است که تا سال 2026 خبری از روبات‌های «باردار» نخواهد بود. شایعه چین تنها یک موج رسانه‌ای بود. اما پژوهش درباره رحم مصنوعی همچنان ادامه دارد و مرز باریک میان علم و تخیل را به چالش می‌کشد. این فناوری از یک‌سو امیدی بزرگ برای سلامت زنان و کودکان است و از سوی دیگر ترسی عمیق از آینده‌ای که در آن تولد در آزمایشگاه رخ می‌دهد.
در نهایت، پرسش اصلی تنها علمی نیست؛ پرسشی اجتماعی است: مادر بودن، بدن انسان و پیوندهای عاطفی تا چه حد قابل جایگزینی با ماشین و فناوری‌اند؟
