جنگ پنهان در دفتر کار: کارمندان و قدرت هوش مصنوعی
یک گزارش تازه از پروژه NANDA در دانشگاه MIT با عنوان «وضعیت هوش مصنوعی در کسب‌وکار 2025» نشان می‌دهد که در حالی‌که سرمایه‌گذاری رسمی در هوش مصنوعی در شرکت‌ها با مانع روبه‌رو شده، یک اقتصاد پنهان هوش مصنوعی در دل سازمان‌ها در حال شکوفایی است؛ اقتصادی که توسط کارمندانی شکل گرفته که در سکوت از ابزارهای شخصی مانند ChatGPT یا Claude برای انجام امور روزمره استفاده می‌کنند، بدون آن‌که بخش‌های IT یا مدیران ارشد متوجه شوند.
این گزارش به اصطلاح شکاف GenAI را آشکار می‌کند: با وجود سرمایه‌گذاری 30 تا 40 میلیارد دلاری در پروژه‌های رسمی هوش مصنوعی، تنها 5 درصد سازمان‌ها شاهد بازگشت واقعی و دگرگون‌کننده سرمایه بوده‌اند. در مقابل، 95 درصد دیگر هیچ تأثیر مستقیمی بر ترازنامه مالی خود مشاهده نکرده‌اند. اما در زیر پوست سازمان‌ها، کارمندان در بیش از 90 درصد شرکت‌ها به شکل گسترده از ابزارهای شخصی برای کار بهره می‌برند. حتی در مواردی که شرکت فقط 40 درصد احتمال خرید اشتراک رسمی داشته است.
چرا کارمندان به اقتصاد پنهان روی می‌آورند؟
- انعطاف‌پذیری و سود فوری: ابزارهایی مانند ChatGPT به‌سرعت ارزش ملموس ارائه می‌دهند، چیزی که اغلب در پروژه‌های سفارشی شرکت‌ها غایب است.
- تناسب با جریان کار: کارمندان ابزارهای عمومی را شخصی‌سازی می‌کنند و از بوروکراسی سازمانی می‌گریزند.
- دسترسی آسان: هیچ مانعی برای آزمایش و تکرار وجود ندارد.
جنگ برای کارهای ساده
گزارش MIT تأکید می‌کند که هوش مصنوعی شخصی «جنگ برای کارهای ساده» را برده است. حدود 70 درصد کارمندان نوشتن ایمیل و 65 درصد تحلیل‌های پایه را به AI می‌سپارند. با این حال، 90 درصد کاربران همچنان ترجیح می‌دهند وظایف حیاتی توسط انسان انجام شود. به بیان دیگر، مساله بر سر «هوشمندی» نیست، بلکه به حافظه، انعطاف و قابلیت یادگیری ابزارها بازمی‌گردد.
افق آینده
بازار کار تحت تأثیر کاهش ارزش مدرک دانشگاهی و موج اخراج‌های تکنولوژی دگرگون می‌شود. برخی حتی با اشاره به انتشار نه‌چندان درخشان ChatGPT5 می‌پرسند: شاید این همان سقف توان هوش مصنوعی باشد؟ در مقابل، اقتصاددانان همچنان خوش‌بین‌اند و باور دارند که هوش مصنوعی می‌تواند همان اثری را داشته باشد که اختراع لامپ بر جهان گذاشت: نابودی سایه‌ها.
اقتصاد پنهان هوش مصنوعی، هشداری است برای مدیران: اگر سازمان‌ها از این الگو نیاموزند، آینده را به دست کارمندانشان واگذار خواهند کرد.
