آیا داروهای افسردگی بی‌اثرند؟ چه کسانی بیشترین بهره را می‌برند؟
داروهای ضدافسردگی، به‌ویژه از نوع SSRI مانند پروزاک، در سراسر جهان پرکاربردند اما واقعیت این است که برای همه موثر نیستند. در پژوهشی گسترده که در نشریه Psychological Medicine منتشر شده، گروه‌هایی از افراد شناسایی شده‌اند که کمتر از این داروها بهره می‌برند.
این مطالعه بر اساس داده‌های UK Biobank انجام شده و نزدیک به 20 هزار نفر را دربر گرفته است. از شرکت‌کنندگان پرسیده شده که آیا تا به حال از SSRI استفاده کرده‌اند و اگر بله، آیا تأثیر مثبتی احساس کرده‌اند یا نه. حدود ۷۵٪ از پاسخ‌دهندگان گفتند دارو “حداقل کمی” به آن‌ها کمک کرده است.
با این حال، مردان و افراد مسن جزو کسانی بودند که کمتر احساس بهبود داشتند. همچنین، کسانی که درآمد پایین داشتند، برای بهبود حال خود از الکل یا مواد مخدر استفاده می‌کردند، یا بیش از دو سال دچار افسردگی بودند، احتمال کمتری داشت که دارو به آن‌ها کمک کند.
ویژگی دیگر “غیرفعال‌کنندگان” این بود که حتی رویدادهای مثبت هم به ندرت باعث بهتر شدن حال روحی آن‌ها می‌شد. در مقابل، زنان، افراد جوان‌تر، کسانی با درآمد بالاتر، افراد غیرمصرف‌کننده الکل و کسانی که مدت کوتاهی دچار افسردگی بودند، بیشتر از SSRI سود بردند.
دلیل قطعی ارتباط این عوامل با پاسخ به درمان هنوز روشن نیست. پروفسور کاترین لوئیس، متخصص ژنتیک از کینگز کالج لندن، تأکید می‌کند که مشخص نیست این عوامل دلیل عدم تأثیر دارو هستند یا نتیجه آن.
نکته مهم دیگر، تأثیر مصرف الکل یا مواد مخدر بر بی‌اثر شدن داروهاست؛ چرا که هم احتمال مصرف نامنظم دارو را بالا میبرد و هم خود این مواد می‌توانند خلق‌وخوی افراد را بدتر کنند.
همچنین، وجود یک نوع خاص ژنتیکی که باعث عملکرد ضعیف‌تر کبد در تجزیه دارو می‌شود، می‌تواند موجب تجمع بیش از حد دارو و افزایش عوارض جانبی شود.
در عین حال، برخی از متخصصان مانند پروفسور جوانا مانکریف هشدار داده‌اند که اثرات مثبت گزارش‌شده ممکن است بیشتر ناشی از “پلاسیبو” باشد؛ یعنی تأثیر روانی مصرف دارو، نه خود دارو.
در نهایت، اگرچه این نتایج تصویر پیچیده‌تری از تأثیر ضدافسردگی‌ها ارائه می‌دهند، بسیاری از متخصصان همچنان تأکید دارند که این داروها برای عده زیادی موثرند، به‌ویژه زمانی که به‌درستی و تحت نظر پزشک مصرف شوند.
