آسیب پذیری کانادا در برابر پاندمی های آینده بدون داشتن برنامه بهداشتی
روز سوم نوامبر به عنوان روز جهانی بهداشت یکپارچه، فرصتی است تا بر اهمیت همکاری تمامی اجزای جامعه و دولت‌ها در مواجهه با چالش‌های مشترک بهداشتی تأکید شود؛ این چالش‌ها شامل سلامت انسان‌ها، حیوانات، گیاهان و اکوسیستم‌ها می‌باشد. در این راستا، کشور کانادا به یک برنامه جامع برای بهداشت یکپارچه نیاز دارد تا بتواند به طور موثرتری با تغییرات شدید آب و هوایی، کاهش سریع تنوع زیستی، تهدیدات ناشی از بیماری‌های همه‌گیر و خطرات ناشی از باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک مقابله کند. متأسفانه، اقدامات کنونی کانادا در این زمینه بیشتر واکنشی بوده و فاقد هماهنگی یا تأمین مالی مناسب است که این امر موجب تضعیف آمادگی و پاسخگویی کشور می‌شود.
بهداشت یکپارچه بر پایه درک این واقعیت استوار است که سلامت انسان‌ها و همچنین سلامت حیوانات، گیاهان و اکوسیستم‌ها به یکدیگر وابسته‌اند؛ این رویکرد نه تنها راهی برای ارتقای سلامت عمومی فراهم می‌آورد بلکه به مدیریت تعارضات اجتناب‌ناپذیر نیز کمک می‌کند.
نگاهی به مرز جنوبی کشور ما نشان‌دهنده ضرورت اقدام فوری در مواجهه با شیوع ویروس آنفولانزای پرندگان H5N1 است که از تاریخ ۲۵ مارس به طور ناگهانی گاوهای شیری در ایالت تگزاس را آلوده کرده و این ویروس که از سال ۲۰۲۱ در پرندگان وحشی و طیور در کانادا و ایالات متحده شایع شده، تاکنون هرگز در گاوها گزارش نشده بود. شناسایی این ویروس با تأخیر انجام شد و اقدامات لازم برای جلوگیری از گسترش آن به اندازه کافی صورت نگرفته است؛ به طوری که تا تاریخ ۱ نوامبر، این ویروس به سرعت به ۴۰۴ مزرعه در ۱۴ ایالت گسترش یافته و میلیون‌ها دلار خسارت به دلیل کاهش تولید شیر به بار آورده است.
ویروس H5N1 به عنوان یک تهدید فزاینده شناخته می‌شود، زیرا می‌تواند بسیاری از گونه‌های مختلف حیوانات از جمله شیرها، سمورهای دریایی، خرس‌ها، روباه‌ها، کایوت‌ها، سگ‌ها و گربه‌ها را آلوده کند. انتقال ویروس‌های آنفولانزا از یک گونه به گونه دیگر، خطر بزرگ‌تری برای شیوع بیماری‌های همه‌گیر به شمار می‌آید؛ زیرا این امکان وجود دارد که عفونت ویروس‌های آنفولانزا از گونه‌های مختلف در یک حیوان یا انسان، منجر به ترکیب جدیدی شود که به ظهور بیماری‌های جدید و خطرناک‌تری از آنفولانزا در انسان‌ها بیانجامد.
هیچ‌کس تمایل ندارد که با پاندمی دیگری روبرو شود؛ بنابراین، اقداماتی که کانادا برای پیشگیری از این تهدید انجام می‌دهد، با برنامه‌ریزی و هماهنگی ملی در زمینه «سلامت یکپارچه» تقویت خواهد شد.
برنامه‌های ملی «سلامت یکپارچه» که در کشورهای مختلفی مانند رواندا، تایلند و بنگلادش به اجرا درآمده‌اند، نشان‌دهنده تأثیر مثبت این برنامه‌ها در جلوگیری از شیوع بیماری‌های انسانی و حیوانی هستند. این برنامه‌ها با هدف ایجاد یک رویکرد جامع برای سلامت عمومی طراحی شده‌اند و می‌توانند به عنوان مدلی برای کشورهای دیگر در راستای تقویت سیستم‌های بهداشتی عمل کنند. وزارت امور جهانی کانادا، به همراه مرکز تحقیقات توسعه بین‌المللی، از سال 2021 تا کنون، مبلغ 40 میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا از «سلامت یکپارچه» به صورت بین‌المللی حمایت کنند. این سرمایه‌گذاری‌ها به ویژه در مناطقی که بروز بیماری‌ها بیشتر است، متمرکز شده و نشان‌دهنده تعهد کانادا به بهبود وضعیت سلامت جهانی است.
ایالات متحده نیز دارای قانونی به نام «سلامت یکپارچه» است و به تازگی پلتفرم هماهنگی ملی خود را راه‌اندازی کرده است. در حالی که کانادا تازه این فرآیند را آغاز کرده و برای نظارت بر «طرح اقدام پان‌کانادایی در مورد مقاومت آنتی‌میکروبی» (AMR) یک کمیته راهبری با سطح بالا تشکیل داده است. تلاش‌های زیادی برای مشارکت نهادهای فدرال، استانی و سرزمینی، مردم بومی، جامعه مدنی و محققان انجام شده تا به یک چارچوب جامع با اهداف و مسئولیت‌های مشخص دست یابند. این مدل می‌تواند به عنوان الگویی ایده‌آل برای طرح اقدام جدید «سلامت یکپارچه» کانادا مورد استفاده قرار گیرد.
کانادا در زمینه همکاری بین بخش‌های مختلف، سابقه‌ای مختلط دارد که شامل تلاش‌ها در مبارزه با شیوع بیماری‌هایی نظیر جنون گاوی، آنفلوآنزای پرندگان و خوکی می‌شود. این کشور همچنین در حال حاضر در هماهنگی اقدامات مربوط به ویروس H5N1 و COVID-19 نیز فعال است. با این حال، مشکلاتی در این زمینه وجود دارد؛ به‌ویژه اینکه همکاری‌ها در سطح ملی بیشتر غیررسمی بوده و بر موضوعات خاص متمرکز است. این وضعیت باعث می‌شود که همکاری‌ها بیشتر واکنشی و نه پیشگیرانه به نظر برسند، که نیازمند توجه بیشتری از سوی نهادهای مربوطه است تا بتوانند به طور مؤثری در مقابله با چالش‌های بهداشتی جهانی نقش ایفا کنند.
عدم اجرای تدابیر لازم در سازمان‌ها می‌تواند پیامدهای جدی و ریسک‌های متعددی را به همراه داشته باشد. از جمله این ریسک‌ها می‌توان به عدم دسترسی به اطلاعات حیاتی اشاره کرد که می‌تواند عملکرد سازمان را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین، عدم استفاده بهینه از منابع و تخصص‌های موجود می‌تواند منجر به هدر رفت سرمایه‌ها و فرصت‌ها شود. در این راستا، ایجاد سوءتفاهم در تبادل اطلاعات میان سازمان‌ها و شرکای مختلف نیز می‌تواند به بروز مشکلات جدی منجر گردد. تکرار اقدامات غیرضروری و کمبود اقداماتی که برای پیشگیری از تهدیدات بهداشتی ضروری است، از دیگر عواقب عدم اجرای تدابیر مناسب محسوب می‌شود.
در سال 2021، چندین سازمان بین‌المللی شامل سازمان بهداشت جهانی، سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد، برنامه محیط زیست ملل متحد و سازمان جهانی بهداشت دام به توافق رسیدند تا در راستای یک برنامه مشترک برای اجرای رویکرد «یک سلامت» همکاری کنند. این رویکرد بر اهمیت برابری جنسیتی، شمول اجتماعی و عدالت تأکید دارد و کشورهای مختلف را ترغیب می‌کند که برای پیاده‌سازی این رویکرد، ابتدا ظرفیت‌ها و برنامه‌های موجود خود را ارزیابی کنند. پس از آن، باید هماهنگی ملی را راه‌اندازی و تأمین مالی کنند و در نهایت، اولویت‌های اقدام را تعیین نمایند تا بتوانند برنامه ملی خود را تولید و اجرا کنند.
کانادا باید برنامه‌های خود در زمینه مدیریت میکروب‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک را مورد بازنگری قرار دهد و با توسعه و مدیریت برنامه ملی «یک سلامت»، مشابه برنامه اقدام پان‌کانادایی در این حوزه، پیش برود. این برنامه نیازمند گنجاندن دیدگاه‌ها و دانش بومیان در فرآیند خود است تا به این ترتیب توانمندی‌های پیشگیری، آمادگی و پاسخگویی در حوزه «یک سلامت» تقویت شود.
ایجاد یک برنامه ملی «یک سلامت» به همراه هماهنگی و تخصیص منابع مرتبط می‌تواند به کانادا کمک کند تا به اهداف دیگری از جمله استراتژی ملی سازگاری با تغییرات اقلیمی، تعهدات تنوع زیستی طبق پروتکل کنمنگ-مونترال و برنامه اقدام پان‌کانادایی در زمینه مقاومت آنتی‌میکروبی دست یابد. بدون وجود یک برنامه ملی «یک سلامت»، کانادا با تهدیدات جدیدی از جمله پاندمی‌ها مواجه خواهد شد.
